Corticoid bôi tại chỗ được sử dụng nhiều trong ngành Da liễu. Hiện nay, nhiều chế phẩm được nghiên cứu, sản xuất với mục tiêu làm tăng hiệu quả điều trị và hạn chế các tác dụng không mong muốn của thuốc.
Do hiệu quả chống viêm tốt và làm giảm triệu chứng ở nhiều bệnh da nên corticoid đường bôi đang bị lạm dụng. Hiểu biết đúng bản chất, lựa chọn loại thuốc phù hợp, hướng dẫn bệnh nhân tuân thủ điều trị, theo dõi các tác dụng không mong muốn là rất quan trọng khi sử dụng corticoid thoa.
Corticoid thoa là gì?
Theo định nghĩa của Viện hàn lâm Da liễu Hoa Kỳ (AAD), corticosteroid tại chỗ (Topical corticosteroids – TCS) là các sản phẩm thuốc được bào chế để dùng trên da và màng nhầy, trong đó, hoạt chất là hydrocortisone hoặc các dẫn xuất tổng hợp của hydrocortisone được biến đổi (bằng cách halogen hóa, methyl hóa, acetyl hóa, ester hóa…) để tăng tác dụng điều trị và giảm thiểu tác dụng không mong muốn
Tác hại của việc nhiễm corticoid
Tác hại tại chỗ:
- Teo da: rạn da, giãn mao mạch, ban xuất huyết, sẹo giả hình sao (stellate pseudoscars), loét.
- Dễ bầm tím.
- Mụn trứng cá do steroid.
- Bệnh trứng cá đỏ.
- Tình trạng nhiễm trùng trầm trọng hơn và/hoặc che giấu nhiễm trùng.
- Viêm da tiếp xúc dị ứng.
- Tác dụng trên mắt: đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, tăng khả năng nhiễm trùng, giảm khả năng lành vết loét
- Corticosteroid Rebound, nghiện, Giảm tác dụng của thuốc
- Khác: rậm lông, giảm sắc tố
Tác hại toàn thân:
- Ức chế hệ trục dưới đồi – tuyến yên – thượng thận
- Rối loạn chuyển hóa: Tăng đường máu
- Tác dụng không mong muốn lên mắt: Tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể.
Corticoid có trong các sản phẩm nào?
Tại Việt Nam, có nhiều sản phẩm bôi trên da chứa corticosteroids được bán trên thị trường. Sau đây là một số loại thuốc bôi phổ biến như:
Nhóm corticosteroid loại yếu
- Hydrocortisone acetat Cream 1%: Fucidin H, Forsancort
Nhóm corticosteroid loại trung bình:
- Betamethason Valerat Cream 0.1%: Fucicort
- Triamcinolon acetonid cream 0,1%: Kenalog
Nhóm corticosteroid loại mạnh:
- Betamethasone Dipropionate Ointment 0.05% : Daivobet
Nhóm corticosteroid rất mạnh:
- Clobetasol Propionate 0.05% Cream: Temovate, Dermovate
Tùy hàm lượng Corticoid có trong mỹ phẩm, làn da sẽ căng bóng, mịn màng chỉ sau 12-24h bôi sản phẩm nên trên thị trường, nhiều loại mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, thuốc gia truyền, rượu thuốc, cũng chứa thành phần corticoid
dấu hiệu nhận biết làn da nhiễm corticoid
Da bị nhiễm corticoid có thể được chia thành nhiều cấp độ tuỳ vào liều lượng và thời gian da tiếp xúc với corticoid. Ở đây cũng ta có thể nhận biết các giai đoạn nhiễm độc của da đối với corticoid và các dấu hiệu thường thấy:
- Cấp độ 1: mới sử dụng corticoid trong thời gian ngắn với mức độ và liều lượng thấp
- Có cảm giác ngứa râm ran trên vùng thoa thuốc.
- Có hiện tượng sần sùi nhẹ trên bề mặt da.
- Cấp độ 2: giai đoạn da bị viêm cấp tính
- Da bị sần đỏ kéo dài.
- Trên bề mặt da xuất hiện nhiều mụn nước, khi vỡ có thể gây đau rát và nhiễm trùng da.
- Vùng da có mụn nước sẻ trở nên thâm sạm sau khi mụn nước bị vỡ ra và khô lại.
- Cấp độ 3: sử dụng corticoid trong một thời gian dài hệ mao mạch dưới da bị tổn thương
- Da người bệnh thường có cảm giác nóng ran và châm chích rất khó chịu.
- Mao mạch dưới da bị giãn nở bất thường.
- Bề mặt da bị phù nề nghiêm trọng.
- Cấp độ 4: da đã bị tổn thương nghiêm trọng
- Bề mặt da tăng tiết bã nhờn và xuất hiện nhiều mụn hơn.
- Da ngày càng ngứa ngày và đau rát hơn.
- Cấp độ 5: giai đoạn mức độ tổn thương của da trầm trọng nhất
- Mao mạch dưới da bị giãn trên diện rộng.
- Da ngày càng mỏng do bị bào mòn trong thời gian dài, khô và đóng vảy, bong tróc thành từng mảng lớn.
- Mụn nổi lên với kích thước lớn, một số có biểu hiện nhiễm trùng và hoại tử.
Lời kết
Corticoid là một loại thuốc kháng viêm, thường được dùng để điều trị các bệnh ngoài da với hiệu quả mang lại nhanh chóng. Tuy nhiên, nếu sử dụng Corticoid một cách lạm dụng quá đà có thể gây ra những hậu quả và biến chứng khó lường nếu như không được điều trị kịp thời. Khi có những dấu hiệu, triệu chứng của việc da đã bị nhiễm corticoid hãy liên hệ với bác sĩ để được điều trị sớm và kịp thời.
